www.cildirgoyce.com

SÜT SIGIRLARINDA MEME SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI, SÜT SAĞIM TEKNİKLERİ

SÜT SIGIRLARINDA MEME SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI, SÜT SAĞIM TEKNİKLERİ

Memeler, ineklerde birbirlerinden...

MEMENİN YAPISI:
Memeler, ineklerde birbirlerinden tamamıyla bağımsız dört bölümden oluşur. Sağ ve sol memeler dışarıdan bir olukla, ön ve arka memeler ise içeriden bir perdeyle ayrılmıştır.
Memeleri örten deri yumuşak ve ince olup üzerinde çok az ince tüyler bulunur. Her meme bölümlerinin alt kısmında meme başları bulunur. İneklerin meme başlarında tek bir kanal ve meme ucunda da bir meme başı deliği yer alır. Meme başında büzücü kaslar sütün kendiliğinden akmasına engel olurlar.
MEMENİN ÇALIŞMA ŞEKLİ:
Süt, memede çok sayıdaki küçük bezcikler içinde yapılır. Bu küçük bezcikler büyük bir ağacın yapraklarına benzetilebilir. Her bir bezcikte yapılan süt, ince damarlarla daha büyük damarlara, oradan da meme sarnıcı denilen bir boşluğa birikir.
Her bir bezciğin çevresine çok sayıda kırmızı ince kan damarı gelerek sütü yapar ve bu kan damarları kara kan damarı olarak memeyi terk eder.
Memeyi terk eden bu kara damarlar sütçü ineklerde iki taraftan memenin üzerinde görülebilir ve bunların kalınlığı çok sütlülük işareti olarak kabul edilir. Süt yapan bezcikler düvelerde yoktur.
Hayvan büyüyüp geliştikçe, boğasak olmaya başladıkça önce ağacın dalları gibi süt kanalları oluşmaya başlar, düve gebe kaldıktan sonra ise yaprak ve çiçek açan dallar gibi bezciklerde şekillenir.
Bu bezciklerin sayısı o kadar çoktur ki eğer yanyana dizilebilseler 100 m2´lik bir alana yayılırlar. Bu bezciklerin çevresinde temiz kan damarlarından bir günde örneğin 20 kg. süt veren bir inekte 1000 lt.ye yakın kan dolaşır.
Gebe düvenin memelerindeki bu gelişme doğuma yakın çok artar, meme büyür ve doğumla beraber süt salgılanmaya başlar.
SAĞIMA HAZIRLIK:
Sağım, sütün belirli aralıklarla alınması için uygulanan bir dizi işlemlerdir. Sağım esnasında sağılacak sütün hepsi hazırdır, sağım esnasında hazırlanmaz.
Sağım aralarında bezciklerde hazırlanan süt, kanallarda ve bezcikler içinde tutulur. Süt inekleri genellikle 12 sa. arayla günde 2 defa sağılırlar. Fazla süt verimi olan, kendi kendini emen veya meme başı gevşek olduğu için damla damla süt akıtan hayvanlarda bu miktar 3-4 e çıkarılabilir. Sağımcı sağıma girmeden ellerini, tırnak diplerini ve kollarını fırça ile yıkamalı sağımdan önce aşağıdaki hazırlıkları yapmalıdır:
? Tekerlekli bir sağım arabasına iki temiz kova içine 3/4 temiz ılık su koymalıdır.
? Kovaların içine uygun bir antiseptik ilave etmelidir.
? 1. kovaya temiz bir sünger, 2. kovaya hayvan sayısı kadar temiz havlu peçete koymalıdır.
? Plastik bir tasın içine koyu renkli bir şişe veya tercihen siyah renkli bir plastik koymalıdır.
? Plastik bir bardak içine sağım sonu memeleri daldırmak için iyotlu bir dezenfektan koymalıdır.
Sağıma hazırlanan, daha önce temizlik ve dezenfeksiyonu yapılmış barınaklarına bağlanan hayvanların yanına getirilen sağım arabasındaki birinci kovadaki sünger ile memeler iyice yıkanır. Daha sonra ikinci kovadaki bir havlu peçete çıkarılıp iyice sıkıldıktan sonra iki el içine yayılıp, memelerin lopları iyice silinir.
Ters çevrilen peçetenin dört bir ucu ile meme başları iyice temizlenir. Bu arada sütün inmesini kolaylaştırmak için hayvana nazik davranılmalıdır. Sonra plastik tas içindeki siyah zemine her bir meme başından birkaç çekim süt sağılarak yapısına ve şekline bakılır. Bu esnada sütün kıvamındaki ve rengindeki değişikliklere dikkat edilir. (Hastalıklı sütler, çok sulu-koyu kıvamlı-yoğurt veya boza kıvamlı, kırmızı, sarı, yeşil vs. renk değişikliği tespit edildiğinde o meme ayrı bir kovaya sağılır ve vakit geçirilmeden bir veteriner hekime haber verilir.)
Bu işlemler tamamlandıktan sonra süt meme sarnıcına inmiştir sağıma geçilir.
Elle Sağım:
Bugün için memleketimizde çoğunlukla elle sağım uygulanmaktadır. Elle sağım basit bir olay gibi görünmekle beraber tam ve doğru uygulanmaz ise meme sağlığı bozulabilir ve elde edilen sütün miktar ve kalitesi düşer.
Elle sağım için en uygun yöntem; baş ve işaret parmağı ile meme başı dip kısmından sıkılarak diğer parmakların yukarıdan aşağıya birbiri ardına avuç içine doğru basınç yapması ile meme başına hapsedilmiş sütün meme başından çıkarılması, daha sonra baş ve işaret parmağının gevşetilmesi ile meme başı kanalına süt dolması ile sağlanır ve bu işlemlerin ardarda yapılması ile sağım devam eder.
Sağım sırasında memeler ve eller tamamen kuru olmalıdır. Ellerin süt veya başka sıvılarla ıslatılması gereksizdir. Sağım sırasında önce ön memelerin daha sonra arka memelerin sağılması daha pratiktir. Sağımda memeye uygulanan basınç ve sağım hızı değişmemelidir.
Sağım sonuna doğru süt azalınca baş ve işaret parmağı hafifçe çekmesi ile süt akışı artar. Memede kalan sütün tamamının alınması için avuç içine alınan meme başlarının yukarıya bastırılıp değişik yönlere doğru masaj yapılması yararlı olur.
Elle Sağımda Yapılan Hatalar:
* Elle sağımda meme başları çok yukarıdan tutulursa, meme başında biriken süt baloncuk oluşturur. Bu ise zamanla meme başında daralma ve kalınlaşmalara yol açar. Meme başının alt kısmından çekiştirilerek yapılan sağım meme başı kanalının iç zarını zedeler.
* Meme başının aşağıya çekiştirilerek, baş parmağın bükülmüş birinci boğumunun sırtı ile sıkıştırılarak veya parmak uçları ile tırmalayarak yapılan sağım meme başının yaralanmalarına sebep olur. Sağım esnasında hayvana korku ve acı verecek davranışlar sütün indirilmesini durdurur. Sağılmadan memede bırakılan süt mikropların üremesi için uygun bir ortam yarattığından memede süt bırakılmamalıdır.
Makineli Sağım:
Büyük işletmelerde zamandan ve işgücünden kazanmak amacıyla kullanılan ancak çok dikkatli uygulanılması gereken bir sağım şeklidir. Sağım makinesi buzağının anasını doğal olarak emme biçimine göre yapılmıştır.
Buzağının emme hareketleri sırasında boğazında negatif bir vakum, meme içinde toplanan süt ise pozitif bir vakum oluşturur. Bu basınç farkı nedeniyle süt buzağının ağzına akar. Bu esnada buzağı dili ve damağı ile sıkıştırdığı meme başına masaj yapar ki bu meme başındaki kanın rahat dolaşması için gereklidir.
Sağım makinesi buzağının emme hareketini vakum pompası ile , dili ile yaptığı masaj etkisini de pulsatör yardımı ile gerçekleştirir. Çok değişik tipte sağım makineleri olmasına rağmen hepsi aynı esasa göre çalışırlar. Bir sağım makinesinde beş temel kısım bulunmaktadır:
1. Vakum motoru,
2. Vakumu taşıyan borular,
3. Pulsatör,
4. Sağım ünitesi,
5. Sütün toplandığı yer.
Makineli sağım ile süt 3-5 dak. içinde sağılabilir. Sağım sonuna doğru süt azaldıkça memelere avuç içi ile masaj yapmak yararlıdır. Sütün tamamının memeden alınmasına özen gösterilmelidir.

Derleyen : A. Reşat Vural